Chất cồn - dưới góc nhìn huấn luyện dinh dưỡng
- Coach Vincent
- 18 thg 3
- 14 phút đọc
Đã cập nhật: 7 thg 6
Có dấu vết khảo cổ từ 13,000 năm trước Công Nguyên cho thấy, trong lịch sử loài người, thức uống có cồn, đã được tiêu thụ như một loại thuốc trị bệnh, để ăn mừng như một loại thực phẩm và dùng cho các nghi lễ tâm linh. Thức uống có cồn được gọi chung là rượu bia. Rượu có thể được chưng cất từ quá trình lên men một hoặc nhiều loại tinh bột khác nhau. Trong khi đó, bia được tạo ra khi lên men các loại tinh bột như lúa mạch (hoặc lúa mì) cho ra chất cồn là ethanol đi kèm CO2.
Rượu bia cũng có thể được xếp vào các loại thuốc hướng thần. Nhóm này chỉ bất kỳ chất nào đi qua hàng rào máu não gây ảnh hưởng đến hoạt động của não như thay đổi tâm trạng, suy nghĩ, trí nhớ, khả năng kiểm soát vận động hoặc hành vi. Trong hóa học, alcohol (chất cồn) đề cập đến một nhóm các hợp chất hữu cơ tương tự ethanol (C2H6O). Nhưng với đồ uống, khi nói tới chất cồn chúng ta chủ yếu đang nói tới rượu bia với loại chất cồn duy nhất được tiêu thụ là ethanol, được pha loãng với các tỷ lệ khác nhau. Ba loại thức uống có cồn được sử dụng phổ biến nhất là rượu cất (spirit/liquor) với 40% alcohol, bia 5% alcohol và rượu trái cây/vang (wines) với nồng độ 12% alcohol. Tuy nhiên khi tiến hành thống kê, người ta sẽ tính chung thành đơn vị lít cồn nguyên chất được sử dụng.
Trên thế giới, Rượu bia được sử dụng ở hầu hết các quốc gia. Thật không may, chúng thường được sử dụng vượt ngưỡng quy định của các tổ chức chăm sóc sức khỏe gấp nhiều lần. Uống rượu bia quá nhiều (theo CDC Hoa Kỳ) là khi nam giới uống năm ly trở lên và khi phụ nữ uống bốn ly trở lên mỗi lần uống.[Link] Trong đó 1 ly (1 lần uống) tương đương với:
350ml bia 5% alcohol hoặc 230ml rượu mạch nha 7% alcohol
147ml rượu vang 12% alcohol
50ml rượu cất
Theo Hướng dẫn chế độ ăn uống Hoa Kỳ 2005, lượng rượu bia uống vừa phải là không quá một ly mỗi ngày đối với phụ nữ và không quá hai ly mỗi ngày đối với nam giới. Theo thống kê từ WHO năm 2020, người Việt Nam trên 15 tuổi đã tiêu thụ 8 lít cồn (nam giới 13l và nữ giới 3l) (Link). Cũng theo thống kê, trên 30% số vụ tai nạn giao thông tại Việt Nam có nguyên nhân từ sử dụng rượu bia và rượu bia cũng gây ra trên 40,000 ca tử vong mỗi năm. (Link).
Uống quá nhiều rượu có hại cho sức khỏe, tuy nhiên, ngay từ khi mới xuất hiện, rượu bia đã luôn được con người quảng bá gắn với niềm vui, các bữa tiệc và có lợi cho cả cơ thể và trí óc. Đây là một hiểu lầm tai hại mang tính lịch sử văn hóa.
Tác động tinh thần & thể chất của các mức BAC khác nhau:
Hơn 90 phần trăm lượng rượu uống vào sẽ được chuyển hóa ở gan. Lượng còn lại sẽ ở lại trong máu và cuối cùng được bài tiết qua hơi thở, nước tiểu, nước bọt và mồ hôi. Nồng độ cồn trong máu (blood alcohol concentration - BAC) được tính bằng phần trăm, chỉ số gram chất cồn trong 100ml máu. Vd BAC 0.08% có nghĩa có 0.08 gram chất cồn trong mỗi 100ml máu.
BAC được sử dụng tại nhiều nơi để đánh giá tình trạng say xỉn và khả năng thực hiện một số hoạt động nhất định như lái xe. Theo nguyên tắc chung, gan có thể chuyển hóa một ly tiêu chuẩn (xem lại ở trên) chất cồn mỗi giờ. Uống nhiều hơn hoặc nhanh hơn mức này sẽ khiến BAC tăng lên, có thể gây ảnh hưởng đến tinh thần và thể chất của bạn.
Phần trăm BAC & Tác dụng điển hình:
0,02 Mất một số phán đoán, thay đổi tâm trạng, thư giãn, tăng nhiệt độ cơ thể,
0,05 Hành vi thái quá, suy giảm phán đoán, có thể mất một số khả năng kiểm soát cơ, thường có cảm giác nâng nâng, giảm sự tỉnh táo, giải phóng sự ức chế
0,08 Phối hợp cơ kém (cân bằng, nói, thị lực, thời gian phản ứng), khó phát hiện nguy hiểm và suy giảm mạnh khả năng phán đoán, tự chủ, lý luận và trí nhớ
0,10 Suy giảm rõ rệt khả năng kiểm soát cơ và thời gian phản ứng, nói lắp, phối hợp kém, suy nghĩ chậm lại
0,15 Kiểm soát cơ kém hơn rất nhiều so với bình thường, mất thăng bằng nghiêm trọng, nôn mửa
Ngoài việc tiêu thụ một ly mỗi giờ theo tiêu chuẩn, mức tăng nồng độ cồn trong máu còn bị ảnh hưởng bởi các yếu tố sau:
Giới tính (BAC của phụ nữ sẽ tăng nhanh hơn nam giới.)
Cân nặng (BAC sẽ tăng chậm hơn đối với những người nặng cân hơn.)
Di truyền
Độ dài của thời gian uống rượu bia
Loại rượu bia tiêu thụ
Lượng rượu bia tiêu thụ
Tốc độ tiêu thụ
Uống trước hoặc sau bữa ăn (thức ăn trong dạ dày làm chậm quá trình hấp thụ)
Hỗn hợp đồ uống (nước có ga làm tăng tốc độ hấp thụ rượu bia)
Thuốc có thể làm tăng khả dụng sinh học của rượu
