Liposomal Supplements là những loại TPBS sử dụng công nghệ liposome để cung cấp chất dinh dưỡng hoặc các hoạt chất khác. Bắt nguồn từ công nghệ liposome sử dụng cho các loại thuốc, TPBS sử dụng công nghệ liposome được quảng cáo nhiều như một xu hướng mới, tiên tiến trong việc sản xuất TPBS. Đại dịch Covid-19 đã góp phần làm bùng nổ những loại TPBS có tác dụng tăng cường hệ miễn dịch hay hứa hẹn trị bệnh như Vitamin C, Glutathione, NAC (N-Acetyl Cysteine) Vitamin D... Trong đó nổi bật nhất là xu hướng sử dụng công nghệ Liposomes cho các loại TPBS kể trên kèm theo rất nhiều "mỹ từ marketing" đầy ma lực.
Vậy thực hư về công nghệ nảy như thế nào ? Đây chỉ là "trò PR" thường thấy trong TPBS hay thực sự hữu ích ? Bài viết này sẽ đưa ra những thông tin để bổ sung cho các bạn quan tâm đến lĩnh vực dinh dưỡng hoặc TPBS dưới góc độ huấn luyện.
Liposomes là gì ?
Liposome được phát hiện ra năm 1965 bởi giáo sư A.D.Bangham thuộc ĐH Cambridge (Anh), thực chất là một phân nhóm của hạt phân tử nano bao gồm một đuôi kỵ nước và một đầu ưa nước cấu thành một màng phospholipid. Từ Liposomes được hình thành từ hai từ Hy Lạp: Lipo (chất béo) và soma (thân hình). Chúng rất giàu hàm lượng lipid với nhiều tiêu chí để phân loại, bao gồm đặc điểm cấu trúc, thông số cấu trúc và kích thước, phương pháp tổng hợp, điều chế và nạp thuốc (Link). Mô tả một cách đơn giản, công nghệ Liposome giúp tạo ra một màng phospholipid giúp bảo vệ dược chất/dinh dưỡng ở lõi vượt qua hàng rào tiêu hóa để đi đến vùng cần thiết. Do vậy Liposomes có thể được sử dụng làm phương tiện vận chuyển thuốc để đưa dược phẩm và chất dinh dưỡng đến vùng tế bào/mô cần thiết (Link).
FDA Hoa Kỳ cung cấp một hướng dẫn và cấp phép chấp thuận một số loại thuốc sử dụng công nghệ này (Link). Nhưng cũng cần lưu ý rằng, FDA Hoa Kỳ không điều hành hay xác nhận các vấn đề về TPBS (Dietary Supplement) hay các chất dinh dưỡng (Link).
Lợi ích của Liposomes là gì ?
Liposome giúp bảo vệ các thành phần chất cần thiết không bị phá hủy bởi axit dạ dày hoặc được lọc bỏ bởi gan. Chúng làm tăng khả năng hấp thụ và sinh khả dụng của các hoạt chất. Chúng là tự nhiên và hữu cơ, vì liposome được tạo thành từ phospholipid, tương tự các tế bào mỡ tồn tại trong cơ thể con người (Link).
Liposome có thể làm giảm độc tính, kiểm soát việc giải phóng thuốc theo thời gian và tăng khả dụng sinh học. Các chất ưa nước và ưa mỡ có thể được tích hợp vào liposome. Liposome có thể được sử dụng cho các ứng dụng khác nhau như thuốc, vắc-xin (cả loại mRNA/DNA), chế tạo các cảm biến sinh học, chẩn đoán và ứng dụng trong thực phẩm (Link).
Các điểm bất lợi của Liposomes ?
Thuốc liposome có thể có một số tác dụng phụ. Một số tác dụng phụ của thuốc liposome có thể bao gồm thiếu máu nặng, buồn nôn, nôn, tiêu chảy, viêm miệng, rụng tóc, suy nhược, suy tủy xương, giảm bạch cầu trung tính, giảm tiểu cầu và chán ăn (Link). Các tác dụng phụ khác bao gồm hội chứng ban đỏ (một phản ứng đau ở da gây đỏ, sưng và bong tróc ở lòng bàn tay và lòng bàn chân), da/môi/móng tay nhợt nhạt/xám/xanh, nhầm lẫn, nhức đầu, choáng váng, nhịp tim nhanh hoặc mệt mỏi, uể oải (Link).
Ngoài chi phí sản xuất cao, thuốc Liposomes cũng có nguy cơ rò rỉ và bị trộn lẫn giữa thuốc/phân tử với màng bọc, xảy ra các phản ứng oxy hóa và thủy phân của phospholipid, thời gian bán hủy ngắn, độ hòa tan thấp và ít ổn định hơn (Link). Liposome cũng có thể khó sản xuất và khử trùng trên quy mô lớn. Sau khi sử dụng, không thể loại bỏ liposome. Phản ứng dị ứng có thể xảy ra với các thành phần liposome. (Link) (Link).
Điều quan trọng cần lưu ý là một số yếu tố có ảnh hưởng sâu rộng đến tỷ lệ phần trăm liposome được tạo ra trong quá trình sản xuất, cũng như khối lượng và chất lượng thực tế, cũng như tính ổn định lâu dài của bản thân các liposome.
Công nghệ Liposomes trong supplement
Giống như thuốc liposome, TPBS liposome được thiết kế để tăng khả năng hấp thụ và khả dụng sinh học của các thành phần hoạt tính. Trước khi công nghệ Liposomes tạo thành xu hướng như hiện tại, loại sản phẩm được quảng báo nhiều nhất với công nghệ này là các loại DHEA được sản xuất bởi Blackstone Lab.
Cũng như thuốc, Liposomes giúp bảo vệ các thành phần chất dinh dưỡng không bị hư hại bởi axit dạ dày hoặc bị loại bỏ bởi gan. Chúng làm tăng khả năng hấp thụ và sinh khả dụng của các hoạt chất. Trong ngữ cảnh hỗ trợ điều trị bệnh, đưa chất dinh dưỡng cần thiết đến đúng nơi, công nghệ Liposomes cho thấy cho sự ưu việt (Link).
Cách tốt nhất để biết liệu một chất bổ sung có được "phân phối" bằng công nghệ liposome hay không là kiểm tra nhãn hoặc bao bì của TPBS. Các loại TPBS liposome thường được dán nhãn ghi rõ thuật ngữ “liposomal” hoặc “liposome” hoặc có thể xuất hiện trong tên, bảng mô tả của sản phẩm. Bạn cũng có thể kiểm tra danh sách thành phần trong nhãn sản phẩm để biết sự hiện diện của phospholipid, được sử dụng để tạo thành liposome.
Không có lo ngại về an toàn được biết đến liên quan đến TPBS liposome. Liposome đã được sử dụng để vận chuyển thuốc trong hơn hai thập kỷ và không có tác dụng tiêu cực nào từ chính liposome được báo cáo. Giống như tất cả các sản phẩm khác, TPBS liposomal có thể có một số tác dụng phụ nhẹ, có xu hướng xảy ra thường xuyên hơn khi sử dụng liều cao hơn trong thời gian dài. Những tác dụng phụ này có thể bao gồm đau đầu, buồn ngủ, chán ăn, đồng tử giãn và tăng phản ứng với một số loại thuốc khác (Link).
Điều quan trọng cần lưu ý là chất lượng của các chất bổ sung liposomal có thể khác nhau rất nhiều giữa các nhà sản xuất.
Quan điểm của tác giả
Tuy không có lo ngại về an toàn, TPBS liposome CÓ THỂ có một số nhược điểm cần lưu ý như sau:
- Chúng thường đắt hơn tương đối so với các sản phẩm truyền thống do chi phí để sản xuất liposome. Và tuy có những nghiên cứu cho thấy Liposomes có thể tăng tính sinh khả dụng của Vitamin C (Link), không phải loại vitamin và khoáng chất nào, hoặc cách thức bổ sung dưỡng chất sử dụng công nghệ Liposomes cũng cho tác dụng tốt hơn về mặt hấp thụ, như nghiên cứu sau đây giữa sắt (iron) và magnesium chẳng hạn (Link).
- Chất lượng của các chất bổ sung liposomal có thể khác nhau rất nhiều giữa các nhà sản xuất và rất khó xác định tính hiệu quả thực sự có tốt hơn thật hay không. Không có các nghiên cứu để so sánh giữa Liposomes và các loại hình sản xuất khác. Nói đơn giản, làm phức tạp thêm vấn đề xác minh chất lượng của sản phẩm. Về lý thuyết, màng liposomes hoàn toàn có thể bị hư hại gây ảnh hưởng đến chất ở bên trong nhất là vấn đề oxy hóa vì liposomes vốn là chất béo.
- Ở những người khỏe mạnh, việc thêm vào công nghệ Liposome có thể không giúp các chất hoạt động tốt hơn. Như với creatine, một chất sẽ hoạt động tốt hơn với nhiều nước, việc sử dụng liposomes có thể giúp creatine vượt qua hàng rào tiêu hóa nhưng có thể ảnh hưởng đến khả năng này vì bản thân màng liposomes kém "hòa tan" hơn bản thân creatine. Việc phủ màng liposomes cũng có thể làm ảnh hưởng đến dược động học của một số nhóm chất vitamin, khoáng chất (Link).
Tất nhiên bản thân công nghệ Liposome trong TPBS không giống như tai tiếng của Blackstone Lab (Link), nhưng tác dụng thực sự của các loại TPBS quảng bá sử dụng công nghệ Liposomes là điều đáng để bạn quan tâm, cân nhắc trong từng nghĩ cảnh sử dụng.