Mỗi năm, hút thuốc lá giết chết 6 triệu người trên toàn thế giới, theo CDC Hoa Kỳ ước tính - con số dự kiến sẽ tăng lên 8 triệu mỗi năm vào năm 2030 (Link). Hơn nữa, khói thuốc thụ động là nguyên nhân gây ra gần 900.000 ca tử vong mỗi năm theo WHO Tổ chức Y tế Thế giới báo cáo (Link).
Hút thuốc lá phổ biến ở các nước nghèo và đang phát triển với 80% trong tổng số 1 tỷ 3 người hút thuốc. Việt Nam là một trong những nước có tỷ lệ nam giới hút thuốc lá cao nhất thế giới với 47,4% nam giới trưởng thành hút thuốc, tỷ lệ nữ giới hút thuốc thấp hơn, chỉ chiếm 1,4% nữ giới trưởng thành. Ở Việt Nam, các bệnh liên quan đến thuốc lá là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu, khoảng 40.000 ca tử vong mỗi năm – tức là hơn 100 người chết vì thuốc lá mỗi ngày. Nếu không có can thiệp khẩn cấp, ước tính số tử vong do các bệnh liên quan đến thuốc lá mỗi năm sẽ tăng lên thành 70.000 người vào năm 2030. (Link)
Thuốc lá và sức khỏe con người
Nicotine, một chất có trong tất cả các sản phẩm thuốc lá và một số chất lỏng thuốc lá điện tử, có thể gây ra một số tác hại cho cơ thể (Link):
Tác dụng lên não: Nicotine ảnh hưởng phần lớn đến vùng não chịu trách nhiệm về sự chú ý, trí nhớ, học tập và độ dẻo của não. Nó có thể gây nghiện và có thể gây hại cho não bộ đang phát triển của thanh thiếu niên. Việc tiếp xúc với nicotine trong thời niên thiếu có thể gây nghiện và có thể gây hại cho não bộ đang phát triển của thanh thiếu niên (Link).
Tác dụng trên tim mạch: Nicotine có thể làm tăng huyết áp, nhịp tim, lưu lượng máu đến tim và làm hẹp các động mạch (mạch dẫn máu). Nicotine cũng có thể góp phần làm cứng thành động mạch, từ đó có thể dẫn đến đau tim (Link).
Ảnh hưởng đến hô hấp: Các hạt nhỏ trong khói thuốc lá gây kích ứng cổ họng và phổi của bạn và gây ra 'bệnh ho của người hút thuốc' (Link). Điều này khiến bạn tiết ra nhiều chất nhầy hơn và làm tổn thương mô phổi3. Hút thuốc lá gây khí thũng và bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) (Link). Hút thuốc cũng gây ra hầu hết các bệnh hô hấp và cả ung thư phổi (Link) (Link).
Thuốc lá và nguy cơ ung thư
Theo Viện Ung thư Quốc gia Hoa Kỳ, có hơn 250 hóa chất trong thuốc lá được biết là có hại, trong đó ít nhất 69 chất gây ung thư. Một số hóa chất gây ung thư bao gồm asen, formaldehyde, niken, carbon monoxide và thậm chí cả xyanua. Điều này bao gồm cả thuốc lá truyền thống và thuốc lá điện tử (Link) (Link).
Dưới đây là một số điểm chính về nguy cơ sử dụng thuốc lá và ung thư:
Nguy cơ ung thư: Những người sử dụng thuốc lá hoặc tiếp xúc với khói thuốc thụ động có nhiều khả năng mắc và tử vong vì ung thư. Khói thuốc lá có ít nhất 70 chất hóa học gây ung thư, còn được gọi là chất gây ung thư. (Link)
Ung thư phổi: Đúng là việc hút các sản phẩm thuốc lá (bao gồm thuốc lá điếu và xì gà) gây ra gần 9 trong số 10 trường hợp mắc bệnh ung thư phổi. Ung thư phổi và đại trực tràng chiếm hơn một nửa số bệnh ung thư liên quan đến việc sử dụng thuốc lá. (Link)
Các bệnh ung thư khác: Nhưng việc sử dụng thuốc lá có thể gây ung thư ở hầu hết mọi nơi trong cơ thể bạn, kể cả ở bàng quang, máu (bệnh bạch cầu dòng tủy cấp tính), cổ tử cung, đại tràng và trực tràng, thực quản, thận và xương chậu thận, gan, phổi, phế quản và khí quản, miệng và họng, tuyến tụy, dạ dày, thanh quản. (Link)
Khói thuốc thụ động: Những người xung quanh—con cái, bạn đời, bạn bè, đồng nghiệp và những người khác—cũng hít phải khói thuốc bạn hút. Việc tiếp xúc với khói thuốc thụ động gây ra khoảng 7.300 ca tử vong do ung thư phổi ở những người trưởng thành không hút thuốc mỗi năm. (Link)
Hãy nhớ rằng việc bỏ thuốc lá có thể làm giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh ung thư và các bệnh mãn tính khác.
Thuốc lá và tập luyện cơ bắp
Thuốc lá, đặc biệt là nicotine, có thể có một số tác hại đối với việc rèn luyện sức mạnh:
Tăng trưởng cơ bắp: Nicotine có thể ảnh hưởng đến sự phát triển cơ bắp, chủ yếu bằng cách can thiệp vào cách tế bào tạo ra protein cần thiết cho việc sửa chữa cơ bắp. Một đánh giá năm 2017 cho thấy rằng cần phải nghiên cứu thêm để hiểu rõ hơn về tác động của nó đối với hoạt động thể chất và sự phát triển cơ bắp. Một nghiên cứu cũ hơn từ năm 2007 với 16 người cho thấy hút thuốc làm gián đoạn quá trình phát triển cơ bắp. (Link)
Sản xuất testosterone: Nicotine có thể làm giảm sản xuất testosterone, điều này rất quan trọng cho sự phát triển và hiệu suất của cơ bắp. Nó cũng có thể làm tăng nồng độ cortisol, làm phá vỡ các mô cơ, làm suy giảm khả năng tăng trưởng, phục hồi và hiệu suất. (Link)
Thành tích thể thao: Bằng chứng chưa thuyết phục về việc liệu nicotin có tăng hay thành tích thể thao. Một số nghiên cứu cho thấy nicotin có thể tăng hiệu suất khi máu di chuyển khắp cơ thể nhanh hơn. Tuy nhiên, nghiên cứu cho thấy hiệu suất chỉ tăng trong một số ít nghiên cứu.(Link)
Tổn thương hệ hô hấp: Hút thuốc làm giảm mức độ thể lực do tổn thương hệ hô hấp không thể phục hồi. Điều này có nghĩa là một người không thể đào tạo lâu và chất lượng đào tạo mà họ tham gia sẽ bị ảnh hưởng (Link).
Thể lực: Những người hút thuốc nhận được ít lợi ích hơn từ việc rèn luyện thể chất, sức mạnh cơ bắp và sự linh hoạt kém hơn, bị rối loạn giấc ngủ, bị khó thở gần gấp ba lần so với những người không hút thuốc(Link). (Link)
Suy thoái cơ bắp: Nicotine trong khói thuốc lá cũng có thể làm tình trạng suy yếu cơ bắp trở nên trầm trọng hơn. Một đánh giá năm 2020 cho thấy khói thuốc lá gây viêm và các vấn đề trong việc cơ thể đưa oxy đến cơ, gây ra các vấn đề về cơ. Tuy nhiên, nghiên cứu này cho thấy rằng ngừng hút thuốc có thể đảo ngược tác hại của việc hút thuốc đối với cơ bắp. (Link)
Hãy nhớ rằng, đây chỉ là một số tác động tiềm ẩn. Tác động của thuốc lá đến việc rèn luyện sức mạnh có thể khác nhau ở mỗi người. Vài Nghiên cứu cho thấy việc ngừng hút thuốc có lợi cho sức khỏe cơ bắp và xương (Link) (Link).
Cách cai thuốc lá
Bỏ hút thuốc có thể là một thử thách nhưng chắc chắn là có thể. Dưới đây là một số chiến lược có thể hữu ích (Link):
Liệu pháp thay thế nicotin: Hãy hỏi nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn về liệu pháp thay thế nicotin. Các lựa chọn bao gồm nicotin theo toa trong thuốc xịt mũi hoặc ống hít, miếng dán nicotin, kẹo cao su và viên ngậm mà bạn có thể mua mà không cần toa bác sĩ và các loại thuốc cai thuốc lá không chứa nicotin theo toa như bupropion (Wellbutrin SR, Wellbutrin XL, các loại khác) và varenicline.
Tránh các yếu tố kích thích: Cảm giác thèm thuốc lá có thể mạnh nhất ở những nơi bạn hút hoặc nhai thuốc lá thường xuyên nhất, chẳng hạn như tại các bữa tiệc hoặc quán bar, hoặc những lúc bạn cảm thấy căng thẳng hoặc đang nhấm nháp cà phê. Xác định các yếu tố kích hoạt của bạn và có sẵn kế hoạch để tránh chúng.
Nhai để quên: Hãy cho miệng bạn một việc gì đó để làm để chống lại cơn thèm thuốc lá. Bạn có thể nhai kẹo cao su không đường, ngậm các loại kẹo, ô mai, nhai các loại hạt.
Đừng hút ‘dù chỉ một điếu’: Thông thường, chỉ hút một điếu sẽ dẫn đến thêm một điếu nữa và cuối cùng bạn có thể lại sử dụng thuốc lá.
Tăng cường thể chất: Hoạt động thể chất có thể giúp bạn thoát khỏi cơn thèm thuốc lá.
Kế hoạch cai thuốc lá của cá nhân bạn: Hầu hết mọi người đều làm tốt hơn với một kế hoạch phù hợp để giữ cho mình đi đúng hướng. Một kế hoạch cai thuốc tốt sẽ giải quyết cả thách thức ngắn hạn của việc ngừng hút thuốc và thách thức dài hạn trong việc ngăn ngừa tái nghiện.