Một sự thật được nhắc lại nhiều lần và sẽ được nhắc lại rất nhiều lần trên tất cả các blog, bài báo, tin tức về giảm cân trên thế giới, 75% người lớn tại Mỹ thừa cân hoặc béo phì. Với sự sùng tín dành cho xứ cờ hoa, mảnh đất của những thân hình Hollywood đắt giá nhất hành tinh, rất khó để hầu hết các fan hâm mộ giấc mơ Mỹ chấp nhận sự thực đó. Tuy nhiên điều này còn thật hơn cảnh báo sức khỏe hàng năm của WHO hay FDA tại Mỹ.
Ở châu Âu, tình hình cũng không hề khá hơn dù tại Lục địa già, có ít cửa hàng đồ ăn nhanh và nước ngọt có ga hơn.
Tuy nhiên mục đích của bài viết này không nhằm đả kích hay hạ uy tín của nền công nghiệp sức khỏe của nước Mỹ. Ở đây, Vincent chỉ nhằm chỉ ra cho các bạn thấy rằng, hãy nhìn vào thực tế phía sau của bức tranh. Cũng giống như ngành công nghiệp supplement trị giá hàng nghìn tỷ đô, những cuốn sách hướng dẫn "chế độ ăn kiêng" được người Mỹ tiêu tốn tới hơn 35 tỷ đô hàng năm để mua. Nhưng kết quả, họ vẫn thừa cân và càng ngày càng thừa cân hơn.
Và nhân vật chính trong vụ lừa đảo với số tiền bằng một nửa tổng thu nhập quốc nội (FDI) của một quốc gia đang phát triển ấy, có cái tên "Fad Diet" (Tạm dịch: Ăn kiêng theo mốt). Cũng giống như khái niệm "Mốt" (Fads) trong thời trang, hàng loạt chế độ ăn kiêng được quảng bá vô cùng thời thượng với 1,500 ấn phẩm được xuất bản hàng năm và các chiến dịch tiếp thị với hàng tỷ bài đăng quảng cáo khác nhau. Theo khảo sát, có đến 15% người Mỹ từng ít nhất trong đời sử dụng một loại ăn kiêng như vậy để giảm cân.
"Bạn hiểu về hoạt động trao đổi chất và dinh dưỡng cơ bản đúng không? Okay, hãy kiếm ra một công thức, một cái tên và chúng ta sẽ chạy quảng cáo Facebook cho nó ! Khoan đã nhưng tôi cần có bằng cấp đã chứ? Không sao, vậy mình làm kênh Tik Tok. Chỉ cần quảng cáo thôi." Câu chuyện về Fad Diet đa phần diễn ra như thế khi mà những người thừa cân đang trở thành "những chú cá nhỏ dễ mắc câu" hơn trên mạng xã hội với Fake News và uy tín có thể ngụy tạo qua lượt like.
Chắc chắn trong cuộc đời chiến đấu với số mỡ thừa của bạn, bạn đã một lần nghe những cái tên như Atkins Diet, Paleo Diet, Dukan Diet, South Beach Diet, The Zone Diet, Mediterranean Diet, Ketogenic Diet, 5:2 Diet, Okinawan Diet, Vegan, Carnivore, Whole30...(và cũng có thể sắp có Vinahouse Diet vừa ăn kiêng vừa quẩy :)). Tất nhiên không phải tất cả những diet ở trên đều "lừa đảo", tuy nhiên câu chuyện giảm cân và dinh dưỡng của con người là một bức tranh lớn hơn thế.
Vậy tại sao những Fad Diet này không có hiệu quả?
Thứ nhất, khi nhìn vào khía cạnh kinh doanh, với đa phần các khối óc tiếp thị, lợi ích được đặt lên hàng đầu và các bạn bị biến thành những con số, thành ROI (Return on Investment). Và còn thị trường nào màu mỡ hơn một thị trường mà người dùng vô cùng "yếu đuối", "cả tin" và "lười biếng" với nhu cầu rất lớn. So sánh một cách vui vẻ, khát vọng của giới giảm cân còn lớn hơn khát vọng của giới đầu tư tiền ảo. Bạn có thể nghi ngờ việc một cuốn sách dạy làm giàu giá 10 USD làm sao có thể tạo ra triệu phú nhưng khi bạn cần giảm cân để cua một cô nàng nào đó, bạn bất chấp hết.
Khi bắt đầu nghiên cứu về Atkins Diet do được quảng bá trên series sitcom huyền thoại Friends (Những người bạn), Vincent nhận thấy công thức của những loại Fad Diet này chỉ có 1: Lời hứa. Bản thân Dr.Atkins, người tạo ra loại Mốt ăn kiêng này hay việc Jennifer Aniston cùng hàng loạt ngôi sao khác quảng cáo Atkins Diet cũng chỉ nhằm nhắc cho người xem về Lời hứa ấy. Tất nhiên vào thời điểm đó, chưa có sự bùng nổ của mạng xã hội, TV vẫn là màn hình quảng cáo hiệu quả nhất.
Còn hiện tại, qua nhiều năm, những chiến thuật bán hàng này trở nên tinh vi và sành điệu hơn nhiều.
Bạn không có thời gian tập luyện và đang có nhu cầu giảm cân gấp? Chúng tôi sẽ chạy quảng cáo tới ngay trước mặt bạn một tấm poster "30 ngày thay đổi hình thể". Bạn chưa tin vào những câu chuyện giảm cân thành công có thể được thuê mướn hay photoshop? Chúng tôi sẽ có một chuyên gia tới từ một phòng thí nghiệm đầy chuột và thỏ nói cho bạn về những tiến bộ với đầy thuật ngữ khoa học lớn lao. Ok, bạn vẫn chưa thấy ấn tượng lắm? Chúng tôi sẽ có các bài viết về tác hại của việc sai lầm khi giảm cân theo những cách trước đó của bạn. Bạn bắt đầu cảm thấy lo lắng? Yên tâm, chúng tôi sẽ có một hình thể sexy chia sẻ câu chuyện từng gặp phải và hứa hẹn về điều thần kì, thay đổi cuộc đời của chương trình với bạn. Bạn tin tưởng nhưng thấy giá quá cao? Ah, giá cả chưa bao giờ là tiền bạn nhé. Vì đây không phải hợp đồng bảo hiểm nhân thọ. Bản thân bạn là vô giá và chắc bạn cũng tin như thế. Bạn nghe có quen không ?
Thứ hai, công thức của những Fad Diet này không phải công thức giảm cân và thực ra không hướng đến giảm cân. Công thức của chúng, hướng tới chỉ một mục tiêu: bán được và bán thật nhiều. Hãy nhìn vào công thức chung của các Fad Diet: Một cái tên nghe kêu + Một câu chuyện hứa hẹn + Một hiệu quả với thời gian ngắn. Khoan ? Vậy còn nội dung khoa học bên trong thì sao ? Yên tâm, bạn sẽ được những nội dung như sau:
Cắt giảm một số loại thức ăn tinh bột, đường và thức ăn nhanh, tránh các thức uống có cồn, độc hại. Nhưng chúng tôi sẽ không nói với bạn, ngay cả khi bạn không thừa cân bạn cũng cần tránh những điều này. Và cái mẹo vặt này, giống như 1 +1 = 2 vậy, đã xưa cũ lắm rồi nhưng vẫn cần có trong cái công trình nghiên cứu đầy tính khoa học của chúng tôi đang bán cho bạn.
Ưu tiên dùng một nhóm thức ăn clean, "đốt mỡ", supplement, thức uống detox, cleanse...nhất định theo danh sách chúng tôi liệt kê ra. Nhưng chúng tôi sẽ không nói với bạn về sự mất cân bằng dinh dưỡng. Những khái niệm như detox, "cleanse" thải độc hầu như không có tác dụng nếu không muốn nói chỉ cho hay vì nhiệm vụ đó thuộc về lá gan của bạn và rất nhiều cơ chế tự nhiên. Nhưng hiệu ứng giả dược dù sao cũng rất có ý nghĩa nên chắc chắn rồi, chả có hại gì khi giúp bạn có thêm niềm tin cả.
Kết quả ấn tượng trong thời gian ngắn. Tất nhiên không cần chúng tôi nói bạn cũng sẽ tin vì bạn đủ "thông minh" để biết rằng bạn không cần giảm 30kg trong vòng 30 ngày như cô nàng người mẫu của chúng tôi. Bạn chỉ cần tin bạn sẽ giảm được cân trong số thời gian như đã hứa là đủ. Còn giảm bao nhiêu hay không giảm được bao nhiêu, đó hoàn toàn do bạn hay còn gọi "Tất cả là lỗi của bạn".
Cắt giảm calories cực thấp. Tất nhiên chúng tôi sẽ không trực tiếp ghi điều này trong sách hay nói với bạn vì có thể bị các bạn bè nhiệt tình có am hiểu kiến thức của bạn phản đối. Chúng tôi che giấu điều này bằng việc chia số lượng dinh dưỡng đa lượng (macro nutrient) ra cho từng người. Vd: Bạn chỉ được ăn 50g tinh bột, 200g đạm, 20g chất béo một ngày. Thông mình hơn, chúng tôi tạo ra vỏ bọc cho điều này ở việc có vẻ việc này được tùy biến theo số cân nặng và tình hình thể khối của bạn hiện tại. Khi đó bạn sẽ không đi hỏi bạn bè của bạn được vì điều này dường như dành riêng cho bạn.
"Đạt hiệu quả trong một thời gian ngắn". Tất nhiên như đã nói ở trên, kết quả của chương trình là rất ấn tượng trong thời gian rất ngắn. Nhưng chúng tôi quên không bỏ dấu nháy vào trong câu dẫn của mình để bạn hiểu rằng điều này có cả nghĩa đen và nghĩa bóng. Bạn chỉ đạt hiệu quả trong thời gian ngắn thôi và chúng tôi không thể đề cập hay nhấn mạnh đến việc bạn có thể tăng cân một cách khủng khiếp trở lại. Tất nhiên khi bạn đã mua sách rồi, bạn có thể đọc được những dòng này được nói một cách nhẹ nhàng hơn. Tóm lại, bạn đạt hiệu quả giảm cân trong thời gian ngắn là công của chương trình Diet từ chúng tôi, còn sau đó bạn tăng cân trở lại là lỗi của riêng bạn. Chúng tôi muốn bạn hiểu điều đó.
Tập luyện đầy đủ. Chắc chắn chúng tôi phải nhấn mạnh điều này. Nhưng chúng tôi cũng quên không nói cho bạn rằng, đây mới chính là phần quan trọng mang lại thành công cho bạn.
Các chuyên gia, huấn luyện viên về fitness nói như thế nào về việc này?
Rất đơn giản, khi bạn cắt giảm calories, bạn chắc chắn giảm cân. Còn khi bạn cắt giảm tinh bột, lượng glycogen tích trữ trong cơ bắp sẽ được "moi ra" để sử dụng làm năng lượng. Khi glycogen được "phân hủy" kéo theo lượng nước mà phân tử này "ngậm" cũng bị phân hủy theo. Khi bạn tập luyện cật lực, đặc biệt là dài thời gian, glycogen càng được "moi ra" nhiều, và do đó, bạn sẽ giảm cân cực kì nhanh. Còn khi bạn kết hợp cả 3 điều này trong một thời gian ngắn thì sao? Bạn sẽ giảm cân cực kì ấn tượng.
Đừng quên cộng thêm việc ăn vào cực ít tinh bột được đề xuất. Bạn thực sự vắt khô cơ thể vốn không khỏe mạnh của mình đúng nghĩa.
Với những "mẹo vặt" đơn giản trên, bạn có thể áp dụng bất cứ loại hình diet nào cũng vẫn có hiệu quả. Thậm chí một vài cá nhân "lanh lợi" còn tự áp dụng thêm việc nhịn ăn hay uống bò húc cầm hơi để đẩy nhanh hiệu quả này. Nhưng những hệ quả về sức khỏe từ việc dinh dưỡng thiếu cân bằng, cắt giảm calories quá thấp, sức khỏe tổng thể bị bào mòn cùng hàng loạt các tổn thương về tinh thần khác do áp lực từ việc giảm cân cấp tốc mang lại sẽ không được đề cập tới (Trao đổi chất giảm xuống, stress tăng dần lên, cơ thể vốn đã yếu càng ngày yếu đi, viêm sưng bên trong, tình trạng sống còn (survival mode), mệt mỏi gia tăng, rối loạn tinh thần, giấc ngủ... ).
Vậy vai trò của một loại "Superman" Diet có cái tên nghe kêu và công thức bí mật ở đây là gì? Là để đưa ra lời hứa và tìm cách làm cho lời hứa đó đáng tin mà thôi.
Đây cũng là lí do những Fad Diet này luôn có thời gian áp dụng ngắn. Một chiến thuật thông minh để vừa thu hút khách hàng và đảm bảo chắc chắn về hiệu quả đã hứa nhưng tránh được các rủi ro về sức khỏe xảy ra trong thời gian sử dụng những chương trình ăn kiêng "hợp mốt" này.
Vậy có cách nào tránh "cú lừa" Fad Diet?
Một thực tế đáng buồn hơn, không thể không nhắc tới, rất nhiều "PT cỏ" hay các trung tâm huấn luyện thể thao hiện tại ở Việt Nam cũng đang áp dụng những cách này cho các gói huấn luyện giảm cân, các sản phẩm giảm cân của mình. Thậm chí với thị trường fitness còn non trẻ của chúng ta, các "cú lừa" này còn được chào bán ngây ngô tới mức không tưởng nhưng vẫn có rất nhiều người mắc bẫy. Những giáo án "Giảm cân bền vững", giáo trình "tăng cơ giảm mỡ" kèm theo hướng dẫn sử dụng supplement kèm theo một tấm hình selfie đầy cơ bắp, vẫn ngày ngày được đăng tải trên mạng xã hội và nhận về rất nhiều cú click, lượt like.
Giảm cân là một việc không tự nhiên và tất cả các phương án tập luyện, dinh dưỡng dù có hiệu quả cũng chỉ là nhất thời. Để tránh bị mắc vào cái bẫy Fad Diet cũng như các sản phẩm giảm cân, bạn cần bỏ qua hết những chương trình có các dấu hiệu như ở trên đã nêu ra kèm theo đó là sự quyết tâm thay đổi lối sống và thái độ đúng đắn khi đối đãi với sức khỏe của bản thân.
Bạn không thừa cân, tích mỡ vì một bữa ăn "quá miệng" hay sau một đêm tiệc tùng "quá đà" với bạn bè. Béo phì không phải một bệnh. Béo phì là triệu chứng cho thấy bạn đang có một lối sống không khỏe mạnh. Điều mà không phải một chế độ ăn kiêng theo mốt hay một chương trình tập luyện ứng dụng công nghệ tiên tiến nhất có thể thay đổi được. Các hướng dẫn giảm cân đúng đắn sẽ hướng tới việc giúp bạn thay đổi lifestyle để nâng cao sức khỏe và duy trì được một mức cân nặng hợp lí để có thể thoải mái tận hưởng cuộc sống. Cái miệng của bạn sẽ được "tự do trong khuôn khổ" thay vì "tiền mất, tật mang".
Cuối cùng, bạn chắc chắn có thể giảm cân và việc giảm cân thành công phần lớn phụ thuộc vào chính bạn. Và việc bạn giảm cân không thành công hay gặp các vấn đề về sức khỏe sau khi đã mua một cuốn sách hướng dẫn ăn kiêng hay sử dụng một dịch vụ huấn luyện giảm cân, không phải lỗi của bạn. Xin nhắc lại, dù bạn không biết và để mình bị lừa, cũng không phải lỗi của bạn. Tuy nhiên nếu để thiệt hại về sức khỏe và cả kinh tế xảy ra quá nhiều lần, bạn nên tìm đến bạn bè và người thân để giúp mình.
Nhiều khi việc giữ sức khỏe chỉ đơn giản là đi chạy bộ với người bạn thích hàng ngày mà thôi.